سفر به استان مرکزی، پایتخت گردشگری صنعتی ایران - وبلاگ وردپرس

به گزارش وبلاگ وردپرس، با سفر به استان مرکزی از شیرینی کارخانه قند شازند تا ترشی و شوری کارخانجات محلات و ساوه را بچشید، تجربه حضور در معادن، بازدید از پالایشگاه و صنایع پتروشیمی، نیروگاه های فراوری برق و همینطور سدها و کارخانه های فراوری محصولات غذایی از نمونه های مثال زدنی در مقاصد گردشگری صنعتی در استان مرکزی هستند.

جهانگردی در انواع گوناکون قابل تعریف است و از تنوع بالایی برخوردار است، جهانگردی صنعتی یکی از شاخه های جدید در حوزه جهانگردی است که حدود دو دهه اخیر رشد فزاینده ای داشته است، این شاخه از جهانگردی در قالب بازدید از سایت های صنعتی جای می گیرد، رویکردی که توسعه آن سال ها است از سوی کشورهای صنعتی دنیا و در راستای افزایش سرانه درآمدها مورد توجه نهاده شده است. ژاپن، کره جنوبی، آلمان، هلند و انگلستان از نمونه کشورهای پیشرو در عرصه جهانگردی صنعتی هستند.

جهانگردی صنعتی (Industrial Tourism) گونه ای از جهانگردی است که در آن مقصد مورد نظر شامل مکان های صنعتی است. این حوزه متقاضیان بسیاری برای بازدید از سایت های صنعتی و صنایع مدرن را داراست.

متقاضیان اصلی این شاخه از جهانگردی، دانشجویان و صنعتگرانی هستند که با هدف بازدید از فرایند فراوری یک محصول یا آشنایی با کارکرد دستگاه ها و ماشین آلات صنعتی قدم در راه سفر می گذارند.

علاوه بر جنبه های آموزشی و مطالعات شغلی و حرفه ای، تجربه حضور در معادن، بازدید از میدان های نفتی، پالایشگاه ها و صنایع پتروشیمی، کارخانه های خودروسازی، فولادسازی، نیروگاه های فراوری برق و همینطور سدها و کارخانه های فراوری محصولات غذایی از نمونه های مثال زدنی در عرصه جهانگردی صنعتی هستند.

استان مرکزی با وسعت 29128 کیلومترمربع حدود 79/ 1 درصد از مساحت کشور است که به عنوان پایتخت صنعتی در مرکز ایران نهاده شده است.

نخستین کارخانه صنعتی استان مرکزی، کارخانه قند شازند است که در سال 1317 تأسیس شد و بیش از نیم قرن سابقه دارد. این استان به دلیل دارا بودن صنایع مادر، وجود عظیم ترین کارخانه فراوری نماینده آلومینیوم ایران، عظیم ترین ماشین سازی کشور، عظیم ترین صنایع معدنی کشور، عظیم ترین فراورینماینده بنزین کشور، عظیم ترین فراورینماینده بالابرهای هیدورلیکی و فراورینماینده جرثقیل در خاورمیانه، عظیم ترین کمباین سازی در خاورمیانه، عظیم ترین واگن سازی و لوکوموتیوسازی خاورمیانه، عظیم ترین و اولین فراورینماینده ماشین آلات ساخت و ساز در خاورمیانه، به عنوان پایتخت صنعتی ایران محسوب می گردد.

این استان با داشتن 38 شهرک و ناحیه صنعتی یکی از قطب های اصلی صنعت کشور ایران محسوب می گردد. این استان در دوران حکومت قاجار برای نخستین بار پا به عرصه صنعت ایران گذاشت، در آن موقع فرش های دستبافت اراک به کشورهای اروپایی مرکزی و غربی و بخش های شمالی قاره آمریکا صادر شد. از دیگر موارد موثر در صنعت این منطقه می توان به گذر راه آهن سراسری از اراک، ایجاد صنایع عظیم ماشین سازی و آلومینیوم سازی همچنین احداث شرکت هایی چون نورد آلومینیوم، هپکو، آونگان، کمباین سازی، واگن پارس و ماشین سازی که در رده صنایع سنگین قرار داشتند، اشاره نمود. در سال 1360 صنایع مادر وارد این منطقه شد و تمرکز بر ایجاد بخش های صنعتی، صنایع متوسط و کوچک نیز نهاده شد.

بیشتر بخوانید:

استان مرکزی در بیشتر زمینه های صنعتی از ظرفیت بالایی برخوردار است. شهرک های صنعتی متعدد، وجود سدها، پالایشگاه، نیروگاه حرارتی، تنوع کارخانه ها و کارگاه های فراوری محصولات خوراکی را می توان نام برد. با دارا بودن چنین شرایطی است که موضوع رونق جهانگردی صنعتی در کنار صنایع موجود، می تواند کانون توجه فعالان این حوزه باشد.

اراک، یکی از چهار قطب صنعتی کشور

اراک از جمله شهرهای صنعتی کشور است که از لحاظ گوناگونی محصولات صنعتی، نخستین، از لحاظ وجود صنایع مادر، دومین و به طور کلی یکی از چهار قطب صنعتی کشور محسوب می گردد.

در استان مرکزی بیش از 600 معدن دارای پروانه بهره برداری وجود دارد. از مهمترین معادن استان مرکزی می توان از معدن سنگ آهن در شمس آباد اراک، معادن سرب، روی، منگنز، بارتیتین، سنگ تراورتن، گچ و سنگ نمک نام برد. همچنین اطراف شهر نیمور محلات معادن تراورتن بسیار زیاد وجود دارد.

معادن سنگ استان مرکزی به خصوص شهرستان محلات به عنوان قطب سنگ تراورتن، شهرت دنیای دارد. استان مرکزی رتبه نخست را در فراوری سنگ تراورتن با استخراج 60 درصد و سولفات سدیم با استخراج 70 درصد در کشور را داراست.

در حال حاضر کارخانه ها، معادن و واحدهای صنعتی که با گذر زمان متروکه شده و از رونق افتاده اند و دارای مشکل مالی هستند، می توانند با بخشی از این فضاها، وسایل و تجهیزات قدیمی به واحد خلاق با رویکرد جهانگردی صنعتی و هدفمند با تدوین برنامه و طرح های ابتکاری بدل شوند. چرا که ساختمان ها و بناهای قدیمی کارخانجات، سایت های صنعتی، تجهیزات و ماشین آلات صنعتی قدیمی به عنوان موزه های صنعتی از جاذبه های دیدنی برای جهانگرد صنعتی محسوب می گردد.

آثار و بقایای کارخانه ها و مؤسسات صنعتی یکی از موضوعاتی است که می توان به آن به چشم فرصت نگاه کرد و سبب تداوم انتقال سرمایه های فرهنگی - صنعتی کشور خواهد شد.

بیشتر بخوانید:

استان مرکزی منبعی از مواریث صنعتی

میراث صنعتی شامل آثار بر جای مانده از یک فرهنگ صنعتی است که نشانگر ارزش تاریخ فن آوری از لحاظ اجتماعی، علمی و معماری است. این آثار شامل تمام ابنیه فیزیکی برجامانده از انواع تکنولوژی ها، معادن، صنایع و زیرساخت های حمل و نقل و انرژی یا فضاهای مسکونی، مذهبی و آموزشی مرتبط با تاسیسات صنعتی می گردد.

میراث صنعتی نشانگر فرهنگ مادی انسان صنعتی است که خود بخشی از میراث فرهنگی است. مطابق دسته بندی ها، میراث فرهنگی به دو بخش میراث ملموس و غیرملموس تفکیک می گردد که بخش ملموس آن به رده های منقول یعنی ابزار و وسایل قابل جابجایی و غیرمنقول که ساختمان ها و محوطه را شامل می گردد، تقسیم شده است و بخش ناملموس آن، مهارت های فنی، تجربه و مانند آنها را در برمی گیرد.

میراث صنعتی نه تنها آسیاب ها و کارخانه را شامل می گردد، بلکه پیروزی های اجتماعی و مهندسی حاصل از فن آوری های جدید شامل معادن سنگ چخماق نوسنگی، قنات ها، شرکت ها، کانال ها، راه آهن، پل ها و سایر اشکال حمل و نقل و مهندسی و… را نیز شامل می گردد. توجه به این نکته مهم است که میراث صنعتی در تمام مراحل توسعه انسانی وجود دارد.

از میراث صنعتی استان مرکزی می توان به کوره آجرپزی سوسن آباد (در روستای سوسن آباد شهرستان اراک)، منبع آب ایستگاه راه آهن مشک آباد (روستای ابراهیم آباد شهرستان اراک)، پل راه آهن انانجرد شهرستان آشتیان و آب انبار ایستگاه راه آهن شازند اشاره نمود، این آثار از آثار تاریخی - صنعتی هستند که در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده اند.

همچنین ایستگاه راه آهن اراک و پل هفت چشمه ضامنجان نیز در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

شکوفایی مالی، رهاورد جهانگردی صنعتی

با رونق جهانگردی صنعتی در مناطق صنعتی عظیم می توان به شکوفایی مالی آن منطقه و جوامع محلی نیز یاری کرد، چراکه جهانگردان صنعتی ضمن بازدید از سایت های صنعتی موجود، با حضور در جوامع محلی نیز می توانند به درآمدزایی آنان منجر گردد. جدا از واحدهای صنعتی عظیم و شناخته شده، واحدهای صنعتی کوچک در زمینه صنایع غذایی، هنری و سایر محصولات نیز می توانند با برگزاری تورهای جهانگردی محصولات فراوریی را به بازار معرفی نموده و برای بازاریابی گام بردارند، از نمونه این واحدها می توان به تهیه شیرینی های سنتی جوز غند نراق در شهرستان دلیجان، کارگاه های پخت فتیر و کسمه اراک، گیوه دوزی در سنجان، پخت حلوای تبق روستای ابراهیم آباد، پخت کاجی سنتی و باسلق سنتی نیمور، پخت سمنوی آشتیان، تهیه و فراوری کارگاه های پخت شیره در روستای هدف جهانگردی هزاوه، کارگاه های فراوری فرش دستباف ساروق وجیریا، قالی بند ریحان، کارگاه تهیه سفال برجک، تهیه و فراوری صابون آشتیان، هنر درویش دوزی یا تفرشی دوزی اشاره نمود که جملگی در فهرست ناملموس آثار ملی ثبت شده اند. همچنین کارگاه های منبت کاری روستای سمقاور در شهرستان کمیجان به عنوان روستای ملی منبت کاری صنایع دستی را می توان نام برد.

بیشتر بخوانید:

جاذبه های جهانگردی طبیعی و صنعتی در کنار یکدیگر از پتانسیل های دیگر این استان است. به عنوان مثال تالاب یا کویرمیقان دارای عظیم ترین منبع سولفات سدیم در کشور است و شرکت املاح معدنی ایران حق برداشت از معادن این تالاب را دارد. جهانگرد صنعتی با بازدید از کارخانه سولفات سدیم که در دل یکی از جاذبه های طبیعی استان مرکزی است، در فصل پرباران منظره ای شبیه دریاچه، در فصل های خشک و کم باران منظره ای از نمک زار و کویر را بازدید می نماید و در پاییز و زمستان تماشاگر پرندگان مهاجر که میهمان این تالاب هستند خواهد بود.

توسعه جهانگردی صنعتی منجر به سرمایه گذاری مالی می گردد

در یک نگاه کلی جهانگردی صنعتی را می توان به سه دسته تقسیم کرد، جهانگردی میراث صنعتی، بازدید از شرکت هایی که درهای خود را به روی بازدیدنمایندگان باز می نمایند تا روش های فراوری خود را برجسته نمایند.

جهانگرد صنعتی می تواند زمینه ورود جهانگردان از کشورهای همسایه و مناطقی که علاقمند به سرمایه گذاری یا توسعه روابط مالی با کشورمان هستد را فراهم آورد. دفاتر خدمات مسافرتی با تهیه و تعریف مسیرها و بسته های سفرهای صنعتی هدفمند برای جذب جهانگردان داخلی و یا بین الملی مشتاق به بازدید از این سایت ها و واحدهای صنعتی هستند که با هدف گذاری، برنامه ریزی، توسعه زیرساخت های جهانگردی در مناطق صنعتی و با تبلیغات و اطلاع رسانی مناسب میسر می گردد.

با سفر به استان مرکزی از شیرینی کارخانه قند شازند تا ترشی و شوری کارخانجات محلات و ساوه را بچشید، تجربه حضور در معادن، بازدید از پالایشگاه و صنایع پتروشیمی، نیروگاههای فراوری برق و همینطور سدها و کارخانه های فراوری محصولات غذایی از نمونه های مثال زدنی در مقاصد جهانگردی صنعتی در استان مرکزی هستند.

* گزارش از الهه سوفالی، کارشناس ارشد جامعه شناسی و رئیس گروه توسعه جهانگردی و بازاریابی اداره کل میراث فرهنگی جهانگردی و صنایع دستی استان مرکزی